Στο άρθρο του ν.δ. 2573/1953, με τίτλο «περί αλλαγής επωνύμου και προσλήψεως επωνύμου, πατρωνύμου και μητρωνύμου» (Α΄ 241), όπως αντικαταστάθηκε με την παράγραφο 9 του άρθρου 9 του ν. 2307/1995 (Α΄ 113), ορίζεται (παράγραφος 1) ότι η πρόσληψη και αλλαγή επωνύμου γίνεται με απόφαση του Νομάρχη και προβλέπονται, περαιτέρω, στην παράγραφο 3, τα εξής: «Με αποφάσεις του Υπουργού Εσωτερικών, που δημοσιεύονται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, μπορούν να καθορίζονται λεπτομέρειες για τις προϋποθέσεις και τον τρόπο πρόσληψης και αλλαγής επωνύμου». Κατ’ επίκληση δε της τελευταίας αυτής νομοθετικής εξουσιοδοτήσεως εκδόθηκε η απόφαση Φ. 42301/12167/28.6.1995 του Υπουργού Εσωτερικών (Β΄ 608), η οποία στο Κεφάλαιο Γ΄ καθορίζει την διαδικασία αλλαγής του επωνύμου.

Κατά την έννοια των ως άνω διατάξεων, το επώνυμο αποτελεί στοιχείο της προσωπικότητας του ατόμου, η αλλαγή του, όμως, δεν απόκειται στην ιδιωτική βούληση, αλλά ενδιαφέρει τη δημόσια τάξη και για το λόγο αυτό γίνεται διά της διοικητικής οδού. Αρμόδιος δε για την αλλαγή επωνύμου είναι ο Νομάρχης (ΣτΕ 3935/2007, ΣτΕ 2567/2002 ΤΝΠ Νόμος), ήδη δε με το άρθρο 94§6 του Ν. 3852/2010 (Ο.Τ.Α – αρμοδιότητες – Καλλικράτης), που τροποποίησε το άρθρο 75§2 του Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων, οι άνω αρμοδιότητες μεταφέρθηκαν στους Δήμους. Το αρμόδιο διοικητικό όργανο οφείλει σε κάθε συγκεκριμένη περίπτωση, προπαντός, να εκτιμά τους λόγους που επικαλείται ο αιτών τη μεταβολή του επωνύμου του και να αποφαίνεται ενόψει της σοβαρότητας των λόγων αυτών, εάν ενδείκνυται ή όχι να εγκριθεί η ζητούμενη μεταβολή, αιτιολογώντας ειδικά, από την άποψη αυτή, την απόφασή του (βλ. Σ.τ.Ε. 1418/2013, επίσης πρβλ. Σ.τ.Ε. 852/1957, 221/1962, 1676/2001, 962, 4317 – 4320/2011).

Περαιτέρω, σύμφωνα με την διάταξη του άρθρου 14 Α.Κ., οι προσωπικές σχέσεις των συζύγων, στις οποίες μεταξύ άλλων υπάγεται και το ζήτημα των συνεπειών του γάμου επί του επωνύμου των συζύγων, διέπονται κατά σειρά: α) από το δίκαιο της τελευταίας κατά τη διάρκεια του γάμου κοινής ιθαγένειας των συζύγων, εφόσον ο ένας τη διατηρεί, β) από το δίκαιο της τελευταίας κατά τη διάρκεια του γάμου κοινής συνήθους διαμονής τους και γ) από το δίκαιο προς το οποίο συνδέονται στενότερα οι σύζυγοι. Οι ανωτέρω τρεις συνδυασμοί είναι διαδοχικοί. Ο δεύτερος βρίσκεται σε θέση επικουρικού συνδέσμου σε σχέση με τον πρώτο αλλά είναι κύριος σε σχέση με τον τρίτο. Στις περιπτώσεις που ο σύνδεσμος της κοινής ιθαγένειας δεν μπορεί να λειτουργήσει, θα εφαρμοστεί ο επικουρικός σύνδεσμος της τελευταίας κατά τη διάρκεια του γάμου κοινής συνήθους διαμονής των συζύγων. Ο εν λόγω σύνδεσμος υπονοεί το κοινωνικό περιβάλλον μέσα στο οποίο ζει το άτομο (βλ. ΠΠρΑθ 752/2013 ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ, Σπ. Βρέλλη, Ιδιωτικό Διεθνές Δίκαιο, Β΄ έκδοση, σελ. 292- 297).

Εξάλλου, ειδικώς ως προς το ζήτημα του επωνύμου των συζύγων, το άρθρο 1388 του Αστικού Κώδικα (Α.Κ.), όπως ισχύει μετά την αντικατάστασή του με το άρθρο 15 του ν. 1329/83 (Α΄ 25) και την προσθήκη τρίτης παραγράφου με το άρθρο 28 του ν. 3719/2008 (Α΄ 241), ορίζει τα εξής: «Με τον γάμο δεν μεταβάλλεται το επώνυμο των συζύγων ως προς τις έννομες σχέσεις τους. Στις κοινωνικές σχέσεις ο κάθε σύζυγος μπορεί, εφόσον σ’ αυτό συμφωνεί και ο άλλος, να χρησιμοποιεί το επώνυμο του τελευταίου ή να το προσθέτει στο δικό του. Με συμφωνία των συζύγων ο καθένας από αυτούς μπορεί να προσθέτει στο επώνυμό του το επώνυμο του άλλου. Η προσθήκη γίνεται με κοινή δήλωση ενώπιον του ληξιάρχου και ισχύει μέχρι να ανακληθεί ενώπιον του ληξιάρχου με κοινή δήλωση των συζύγων ή με μονομερή δήλωση οποιουδήποτε των συζύγων, η οποία κοινοποιείται στον άλλο σύζυγο. Αν ο γάμος λυθεί με διαζύγιο, η δήλωση θεωρείται ότι ανακλήθηκε. Αν ο γάμος λυθεί λόγω θανάτου, η προσθήκη εξακολουθεί να ισχύει, εκτός εάν ο επιζών σύζυγος συνάψει νέο γάμο ή προβεί σε ανακλητική δήλωση ενώπιον του ληξιάρχου».

Όπως προκύπτει από τις διατάξεις αυτές, το άρθρο 1388 Α.Κ., μετά και τη νεότερη συμπλήρωσή του με το άρθρο 28 ν. 3719/2008, περιέχει πλέον ολοκληρωμένες ρυθμίσεις που αφορούν ειδικώς στη νομική κατάσταση των συζύγων από πλευράς επωνύμου. Οι ρυθμίσεις αυτές, όπως προκύπτει από την αδιάστικτη διατύπωσή τους, ισχύουν και τυγχάνουν εφαρμογής σε κάθε γάμο, τελεσθέντα πριν ή μετά την ισχύ του αρ. 28 ν. 3719/2008, προβλέπουν δε εξαντλητικώς τις προϋποθέσεις και τη διαδικασία μεταβολής του επωνύμου του ενός συζύγου με την προσθήκη του επωνύμου του άλλου συζύγου, προνοώντας μάλιστα και για τις περιπτώσεις λύσεως του γάμου λόγω θανάτου ή διαζυγίου. Μετά δε την θέση σε ισχύ των προεκτεθεισών νεότερων διατάξεων του άρθρου 1388 Α.Κ., δεν είναι, οπωσδήποτε, ανεκτή η πρόσκτηση εκ μέρους του ενός των δύο συζύγων του επωνύμου του άλλου διά της διοικητικής οδού (κατ’ εφαρμογήν των διατάξεων του ν.δ/τος 2573/53), δεδομένου ότι οι ειδικές ως προς το επώνυμο των συζύγων και πλήρεις ως προς το περιεχόμενό τους διατάξεις του Α.Κ. αποσκοπούν στην ομοιόμορφη και υποχρεωτική ρύθμιση του επίμαχου ζητήματος του επωνύμου των συζύγων, που ενδιαφέρει τη δημόσια τάξη, με διατάξεις αναγκαστικού δικαίου εφαρμοζόμενες πλέον σε κάθε περίπτωση (Σ.τ.Ε. 2386/2013, Σ.τ.Ε. 1418/2013, Σ.τ.Ε. 1442/2011, Σ.τ.Ε. 3834/2009, όλες δημοσιευμένες στην Τ.Ν.Π. ΝΟΜΟΣ, 579/2018 ΕΙΡ ΧΑΝΙΩΝ).

Ναταλία Κ. Νεραντζάκη, δικηγόρος

info@efotopoulou.gr