Σύμφωνα με το άρθρο 532 ΑΚ, αν στην πώληση τέθηκε ο όρος για διατήρηση της κυριότητας του πωλητή μέχρι την αποπληρωμή του τιμήματος, σε περίπτωση αμφιβολίας λογίζεται ότι ο πωλητής, αν ο αγοραστής γίνει υπερήμερος, δικαιούται είτε να απαιτήσει το τίμημα είτε να υπαναχωρήσει από τη σύμβαση, ασκώντας τα δικαιώματά του από την κυριότητα. Στην περίπτωση αυτή συρρέουν υπέρ του πωλητή δύο δικαιώματα διαζευκτικώς, η επιλογή δε του ενός από αυτά, η οποία αφότου η δήλωση γι` αυτήν περιέλθει στον αγοραστή δεν δύναται να ανακληθεί μονομερώς, αποκλείει την άσκηση του άλλου κατά τα άρθρα 306 και 307 ΑΚ, γιατί στην περίπτωση αυτή απλοποιείται η ενοχή και περιορίζεται (συγκεντρώνεται) αποκλειστικώς και μόνο στην παροχή που επιλέχθηκε (ΑΠ 564/78 ΝΟΒ 27.391 = ΑρχΝ ΚΘ` 747, ΑΠ 457/75 ΝΟΒ 23.1235, ΑΠ 651/74 ΝΟΒ 23.269, ΕΑ 10481/1990, Δνη 1991,831).
Από τη διάταξη του άρθρου 375 παρ. 1 ΠΚ προκύπτει ότι για τη στοιχειοθέτηση του εγκλήματος της υπεξαιρέσεως απαιτείται η συνδρομή των ακόλουθων στοιχείων: α) ξένο εν όλω ή εν μέρει κινητό πράγμα, τέτοιο δε θεωρείται αυτό που βρίσκεται σε ξένη, σε σχέση με το δράστη, κυριότητα, όπως αυτή διαπλάσσεται στο αστικό δίκαιο β) να περιήλθε αυτό με οποιοδήποτε τρόπο στην κατοχή του δράστη και να ήταν κατά το χρόνο της πράξης στην κατοχή αυτού γ) παράνομη ιδιοποίηση του πράγματος από το δράστη, που υπάρχει όταν αυτή γίνεται χωρίς τη συναίνεση του ιδιοκτήτη ή χωρίς την ύπαρξη άλλου δικαιώματος που παρέχεται στο δράστη από το νόμο δ) δόλια προαίρεση του δράστη που εκδηλώνεται με οποιαδήποτε ενέργεια αυτού που εμφανίζει εξωτερίκευση της θέλησής του να ενσωματώσει στη δική του περιουσία το ξένο κινητό πράγμα που βρίσκεται στην κατοχή του, χωρίς νόμιμο δικαιολογητικό λόγο.
Κατά δε το άρθρο 532 παρ. 1 Α.Κ., αν στην πώληση έχει τεθεί ο όρος ότι ο πωλητής διατηρεί την κυριότητα ωσότου αποπληρωθεί το τίμημα, σε περίπτωση αμφιβολίας λογίζεται ότι η μεταβίβαση της κυριότητας στον αγοραστή επέρχεται μόλις πληρωθεί η αίρεση της αποπληρωμής του τιμήματος και ο πωλητής σε περίπτωση υπερημερίας του αγοραστή έχει δικαίωμα είτε να απαιτήσει το τίμημα είτε να υπαναχωρήσει από τη σύμβαση ασκώντας τα δικαιώματά του από την κυριότητα.
Από τις διατάξεις αυτές προκύπτει ότι στην περίπτωση πωλήσεως κινητού πράγματος με τον όρο παρακρατήσεως της κυριότητας αυτού από τον πωλητή μέχρι αποπληρωμής του τιμήματος, αν ο αγοραστής περιέλθει σε υπερημερία, ο πωλητής έχει το δικαίωμα ή να εμμείνει στην πώληση και να αξιώσει την αποπληρωμή του τιμήματος ή να υπαναχωρήσει και να ζητήσει την επιστροφή του πράγματος.
Στην πρώτη περίπτωση η πώληση παραμένει και ο αγοραστής δεν διαπράττει υπεξαίρεση αρνούμενος την εκπλήρωση της ενοχικής του υποχρεώσεως προς αποπληρωμή του τιμήματος. Στη δεύτερη περίπτωση ο αγοραστής αν ιδιοποιηθεί παρανόμως το πράγμα, διαπράττει υπεξαίρεση αυτού. Ο χρόνος ιδιοποίησης του πράγματος είναι και ο χρόνος τέλεσης της πράξης (βλ. ΑΠ 920/2002, ΑΠ 1848/2000 ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ, ΑΠ 741/2007).
Έτσι, σε υπόθεση που χειρίστηκε το γραφείο μας, εκδόθηκε η υπ’ αρ. 37692/2014 του Ι΄ Τριμελούς Πλημμελειοδικείου Αθηνών, με την οποία ο κατηγορούμενος κηρύχθηκε αθώος για το αδίκημα της υπεξαίρεσης εξοπλισμού που είχε αγοράσει με παρακράτηση της κυριότητας από την πωλήτρια-εγκαλούσα.
Συγκεκριμένα, κρίθηκε ότι : « [..] Ο κατηγορούμενος αθέτησε την υποχρέωσή του για εξόφληση των εμπορευμάτων και έτσι κατέστη υπερήμερος. Ακολούθως, με την από 17-3-2009 αίτησή της προς το Δικαστή του Μονομελούς Πρωτοδικείου Αθηνών η εγκαλούσα εταιρεία ζήτησε και πέτυχε την έκδοση σε βάρος του κατηγορουμένου την έκδοση της 11875/2009 διαταγή πληρωμής με βάση τα αναφερόμενα σε αυτήν έγγραφα….. Ακριβές αντίγραφο από α΄ εκτελεστό απόγραφο της ανωτέρω διαταγής πληρωμής με επιταγή προς πληρωμή του ποσού των 29.180,98 ευρώ πλέον τόκων και εξόδων κοινοποίησε η εγκαλούσα εταιρεία στον κατηγορούμενο στις 28-09-2009. Με την έκδοση και επίδοση της πιο πάνω διαταγής πληρωμής με σχετική επιταγή προς πληρωμή στον κατηγορούμενο αγοραστή σε χρόνο που είχε καταστεί υπερήμερος περί την καταβολή της οφειλής του για πληρωμή του τιμήματος των άνω εμπορευμάτων η εγκαλούσα επέλεξε ανεκκλήτως το δικαίωμα ν’ απαιτήσει τι τίμημα και κατά συνέπεια επήλθε συγκέντρωση στο δικαίωμα αυτό και απώλεια γι’ αυτήν του δικαιώματος για υπαναχώρηση (βλ. ΕφΑθ 174/2014 ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ). Συνακόλουθα ο κατηγορούμενος ο οποίος δεν απέδωσε τα άνω κινητά δεν τέλεσε το αδίκημα της υπεξαίρεσης, αφού είχε αποκτήσει την κυριότητα των άνω εμπορευμάτων και έτσι πρέπει να κηρυχθεί αθώος της αποδιδόμενης πράξεως της υπεξαιρέσεως. [..]».
Θεώνη Κάδρα, Δικηγόρος LL.M.
e-mail: [email protected]