Μετά την αναθεώρηση του οικογενειακού δικαίου του ΑΚ με το Ν. 1329/1983, εισήχθη ως νόμιμο, μεν, περιουσιακό σύστημα των συζύγων η περιουσιακή αυτοτέλεια με αξίωση συμμετοχής στα αποκτήματα (άρθ. 1397, 1400-1402 ΑΚ), ως συμβατικό, δε, περιουσιακό σύστημα (άρθ. 1403 – 1405 ΑΚ) η κοινοκτημοσύνη των αποκτημάτων. Ανεξάρτητα από το σύστημα που διέπει τις περιουσιακές σχέσεις των συζύγων, ο Ν. 1329/1983 τροποποίησε και διεύρυνε τη ρύθμιση των κινητών πραγμάτων που εισφέρονται ή αποκτώνται στη διάρκεια του γάμου (άρθ. 1394, 1395, 1398 ΑΚ). Η ρύθμιση αυτή χαρακτηρίζεται από την ίση μεταχείριση των συζύγων. Για την επίλυση των αμφισβητήσεων που είναι ενδεχόμενο να προκύψουν σχετικά με το ποιος σύζυγος είναι νομέας και κάτοχος των επιμέρους κινητών του συζυγικού οίκου, είτε όταν εγείρονται αξιώσεις τρίτων, είτε στις σχέσεις μεταξύ των ιδίων των συζύγων, ο νομοθέτης έχει προνοήσει με την καθιέρωση διαφόρων τεκμηρίων (1398 ΑΚ).

Σχετικά, εξάλλου, με την προβληματική της έννοιας των κινητών του συζυγικού οίκου ο νόμος διακρίνει μεταξύ: α) «οικιακών αντικειμένων» (1394 εδάφ. β ΑΚ) και β) «κινητών που τα χρησιμοποιούν και οι δύο ή μόνο ο ένας από τους συζύγους» (1394 εδάφ. α΄, 1395 εδάφ. α΄, 1398 ΑΚ). Ποια αντικείμενα θεωρούνται οικιακά δεν αναφέρει ο νόμος. Μόνο στο άρθρο 1820 εδάφ. β΄ ΑΚ, ενδεικτικά γίνεται λόγος για έπιπλα, σκεύη, ενδύματα, και θα πρέπει να γίνει δεκτό ότι στην έννοια των οικιακών αντικειμένων περιλαμβάνονται τα κινητά, τα οποία ανήκουν κατά κυριότητα στον ένα ή και στους δυο συζύγους ή για τα οποία υπάρχει προσδοκία απόκτησης της κυριότητας ενός ή και των δύο συζύγων και τα οποία προορίζονται να εξυπηρετούν τον κοινό ιδιωτικό βίο των συζύγων (βλ. Απ. Γεωργιάδη, Τα κινητά οίκου, συμβολή στην ερμηνεία των ΑΚ 1394-1395, Δνη 1989, 1-2, Ε. Βλασσόπουλου, Η ρύθμιση των κινητών των συζύγων στο νέο οικογενειακό δίκαιο, ΝοΒ 1984,1138-1139).

Τη ρύθμιση της τύχης των κινητών σε περίπτωση διακοπής της έγγαμης συμβίωσης κατοχυρώνουν σήμερα οι ΑΚ 1394 – 1395, όπως ισχύουν. Κατ’ άρθρο 1394 ΑΚ, σε περίπτωση διακοπής της έγγαμης συμβίωσης, ο καθένας από τους συζύγους δικαιούται να παραλάβει τα κινητά που του ανήκουν, ακόμη και αν τα χρησιμοποιούσαν και οι δύο ή και μόνος ο άλλος σύζυγος, υποχρεούται όμως να παραχωρήσει στον άλλο σύζυγο τη χρήση των οικιακών αντικειμένων που του είναι απολύτως απαραίτητα για τη χωριστή του εγκατάσταση, αν το επιβάλλουν οι περιστάσεις για λόγους επιείκειας. Εξάλλου, κατ’ άρθρο 1395 ΑΚ, σε περίπτωση διακοπής της συμβίωσης, οι σύζυγοι κατανέμουν τη χρήση των κινητών που ανήκουν και στους δύο σύμφωνα με τις προσωπικές τους ανάγκες και, εάν διαφωνούν, η κατανομή γίνεται από το Δικαστήριο, το οποίο μπορεί να επιδικάσει και εύλογη αποζημίωση για τη χρήση που παραχωρεί.

Όπως προκύπτει από τις ανωτέρω διατάξεις, ο κάθε σύζυγος δικαιούται σε περίπτωση διακοπής της συμβιώσεως να παραλάβει τα κινητά που του ανήκουν, ανεξάρτητα από το λόγο διακοπής της συμβιώσεως, ήτοι και ο σύζυγος που εγκατέλειψε το συζυγικό οίκο χωρίς εύλογη αιτία έχει δικαίωμα κατ’ αρχήν να παραλάβει από την οικογενειακή στέγη τα κινητά που του ανήκουν, δηλαδή αυτά στα οποία έχει κυριότητα, επικαρπία ή απλώς κατοχή, εκτός αν πρόκειται για οικιακά αντικείμενα που είναι απολύτως απαραίτητα για τη συνέχιση της διαβίωσης του άλλου συζύγου ή για τη χωριστή του εγκατάσταση και συντρέχουν οι προϋποθέσεις του εδαφίου β΄ του άρθρου 1394 ΑΚ, δηλαδή εάν το επιβάλλουν οι περιστάσεις για λόγους επιείκειας. Το Δικαστήριο όμως έχει τη δυνατότητα να λάβει υπ’ όψιν του και στοιχεία υπαιτιότητας όταν πρόκειται να αποφασίσει, κατ’ άρθρο 1394 εδάφ. β΄ ΑΚ, αν την παραχώρηση της χρήσης των οικιακών αντικειμένων στον άλλο σύζυγο επιβάλλουν οι περιστάσεις για λόγους επιείκειας.

Σύμφωνα με τη ρύθμιση των προαναφερθεισών διατάξεων των άρθρων 1394, 1395 και 1398 ΑΚ, ο κάθε σύζυγος δικαιούται επί διακοπής της συμβίωσης να παραλάβει τα κινητά που του ανήκουν (δηλαδή αυτά στα οποία έχει κυριότητα, επικαρπία ή απλώς κατοχή) ακόμη και αν μέχρι την αποχώρηση του και τη διακοπή της συμβίωσης τα κινητά αυτά πράγματα τα χρησιμοποιούσαν και οι δύο ή μόνος ο άλλος σύζυγος, σε περίπτωση, δε, που ο άλλος σύζυγος τον εμποδίσει κατά την παραλαβή, π.χ. με απόκρυψη ή φυγάδευση του πράγματος, έχει εναντίον του τις οικείες εμπράγματες αγωγές (1094, 1108 ΑΚ) ή αγωγές της νομής (987, 989 ΑΚ). Ο εναγόμενος σύζυγος, εφόσον δεν συντρέχει η εξαίρεση της διάταξης του άρθρου 1394 εδάφ. β΄ ΑΚ, δεν μπορεί να αντιτάξει κατ’ ένσταση ότι δικαιούται έναντι του ενάγοντος σε συγκατοχή, διότι με τη διακοπή της συμβιώσεως έπαυσε η υποχρέωση του ενάγοντος συζύγου να παραχωρήσει στον άλλο τη χρήση των κινητών που του ανήκουν.

Τέλος, να σημειωθεί ότι το τεκμήριο του άρθρου 1398 παρ. 1 ΑΚ δεν ισχύει σε περίπτωση διακοπής της έγγαμης συμβίωσης, οπότε ισχύουν και πάλι οι ΑΚ 1110 – 1111 (βλ. Απ. Γεωργιάδη, Εμπράγματο Δίκαιο 1, 1991 παρ. 58 HI αριθ. 69 και σελ. 576, υποσημ. 118). Στην περίπτωση λύσης του γάμου με διαζύγιο ο Ν. 1329/1983 δεν προέβλεψε καμία ειδική ρύθμιση σχετικά με την τύχη των πραγμάτων του συζυγικού οίκου. Επομένως, θα εφαρμοστούν οι γενικές διατάξεις για την προστασία της κυριότητας, της νομής κ.λπ., επικουρούμενες από τα τεκμήρια των άρθρων 1398 παρ. 2 και 3 ΑΚ (ΜΠρΘεσ 7763/2019 – ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ, ΜΕφΘεσ 1098/2018 αδημ. προσκομιζόμενη, ΕφΘεσ 1464/2017 ΝΟΜΟΣ, ΕφΘεσ 2065/2012 Αρμ 2013,1084, ΕφΑθ 4806/1996 ΝΟΜΟΣ).

Αγγελική Πολυδώρου, Δικηγόρος

e-mail: [email protected]