Σύμφωνα με το άρθρο 2 του Αστικού Κώδικα, ο νόμος ορίζεται για το μέλλον, δεν έχει αναδρομική δύναμη και διατηρεί την ισχύ του εφόσον άλλος κανόνας δικαίου δεν τον καταργεί ρητά ή σιωπηρά. Η ως άνω διάταξη εκφράζει μία γενικότερη αρχή του δικαίου, της μη αναδρομικότητας του νόμου, κατά την οποία ο νόμος ρυθμίζει τα γεγονότα και τις έννομες σχέσεις που δημιουργούνται μετά την έναρξη της ουσιαστικής ισχύος τους, ενώ οι πριν από αυτό το χρονικό σημείο προϋπάρχουσες εξακολουθούν να υπόκεινται στη ρύθμιση του νόμου που ίσχυε κατά το χρόνο της δημιουργίας τους. Η αρχή της μη αναδρομικότητας των νόμων επιτάσσεται από την ανάγκη της βεβαιότητας, σταθερότητας του δικαίου και ασφάλειας των συναλλαγών, γι’ αυτό και θεμελιώνεται κυρίως στην αρχή της ασφάλειας του δικαίου, που αποτελεί ειδικότερη έκφανση της αρχής του κράτους δικαίου. Η διάταξη αυτή απευθύνεται ουσιαστικά στο δικαστή, ο οποίος δεσμεύεται, αν δεν προκύπτει αντίθετη σαφής και αναμφίβολη νομοθετική βούληση, να εφαρμόσει το νέο νόμο μόνο σε σχέσεις και δικαιώματα που δημιουργήθηκαν μετά την έναρξη ισχύος του, ενώ για τις υπό το προγενέστερο νομοθετικό καθεστώς δημιουργηθείσες, οφείλει να εφαρμόσει το παλαιό δίκαιο [1].

Τα ανωτέρω έχουν γίνει δεκτά και στη νομολογία. Ενδεικτικά η υπ’ αριθμ. 223/2002 απόφαση του Αρείου Πάγου έκρινε ότι «με το άρθρο 2 Α.Κ. καθιερώνεται γενικότερη αρχή του δικαίου, περί μη αναδρομικότητας των νόμων, η οποία επιβάλλεται από την ανάγκη για τη βεβαιότητα των δικαιωμάτων, την ασφάλεια των συναλλαγών και τη σταθερότητα του δικαίου. Με βάση την αρχή αυτή δεσμεύεται ο δικαστής και  υποχρεούται να εφαρμόσει το νέο νόμο κατά κανόνα μόνο επί των σχέσεων, που δημιουργούνται μετά την ισχύ του. Αντίθετα για τις σχέσεις και τα δικαιώματα, τα οποία γεννήθηκαν στο παρελθόν οφείλει να εφαρμόσει το παλαιό δίκαιο, εκτός αν ρητώς δίδεται στο νέο νόμο αναδρομική ισχύς (Ολ. Α.Π. 654/1984), εφόσον τούτο δεν προσκρούει σε συνταγματική διάταξη (Ολ.Α.Π. 40/1998)».

Άννα Ρεγκούτα, Δικηγόρος

e-mail: [email protected]

[1] ίδετε Βαρθακοκοίλη, άρθρο 2 σε ΕρμΑΚ, τόμος Α, σελ. 55