Σύμφωνα με τις διατάξεις των άρθρων 1118,1120, 1121 του ΑΚ επί ακινήτου μπορεί να αποκτηθεί εμπράγματο δικαίωμα υπέρ του εκάστοτε κυρίου άλλου ακινήτου, που να του παρέχει κάποια ωφέλεια (πραγματική δουλεία). Οι πραγματικές δουλείες συνιστώνται με δικαιοπραξία ή με χρησικτησία. Οι διατάξεις για τη μεταβίβαση ακινήτων με συμφωνία και για την χρησικτησία ακινήτων εφαρμόζονται αναλόγως και στη σύσταση πραγματικών δουλειών.

O δικαιούχος της πραγματικής δουλείας αποκαλείται δουλειούχος. Το αντικείμενο της πραγματικής δουλείας αποκαλείται δουλεύον ακίνητο και το εξυπηρετούμενο με τη δουλεία, δεσπόζον ακίνητο. Το δουλεύον ακίνητο πρέπει να είναι ξένο.

H πραγματική δουλεία, μπορεί να συσταθεί μόνον επί ξένου ακινήτου και για αυτό δεν μπορεί να νοηθεί τέτοια δουλεία όταν το δεσπόζον και το δουλεύον ακίνητο περιέλθουν στο ίδιο πρόσωπο, δηλαδή όταν λάβει χώρα σύγχρηση, αφού στην περίπτωση αυτή οι χρησιμότητες του ακινήτου που αποτελούν αντικείμενο της πραγματικής δουλείας περιέχονται πλέον στο δικαίωμα της κυριότητας και έτσι το δικαίωμα της δουλείας καθίσταται περιττό και γι` αυτό αποσβήνεται (βλ. Α.Π. 1307/1993, Δ/νη 1995, 128). Ο κύριος του πράγματος δεν μπορεί να αποκτήσει δουλεία πάνω στο δικό του ακίνητο. Τούτο διότι, όταν το δεσπόζον και το δουλεύον ακίνητο ανήκουν στο ίδιο πρόσωπο οι χρησιμότητες που αποτελούν το αντικείμενο της πραγματικής δουλείας ανήκουν στο δικαίωμα της κυριότητας (ΑΠ 1307/1993)[1].

Εξάλλου από τον συνδυασμό των διατάξεων των άρθρων 1118, 1121, 1130, 1134 και 361 του Α.Κ. συνάγεται ότι το εμπράγματο δικαίωμα της πραγματικής δουλείας είναι παρεπόμενο της κυριότητας επί του δεσπόζοντος ακινήτου με την έννοια ότι κάθε μεταβίβαση του τελευταίου ή τμήματός του, στο οποίο η δουλεία παρέχει ωφέλεια, περιλαμβάνει αυτοδικαίως και τη δουλεία έστω και αν δεν ορίζεται τίποτε σχετικό στην πράξη της μεταβίβασης. Ειδικότερα σε περίπτωση διαίρεσης του δεσπόζοντος ακινήτου κατά την οποία, η δουλεία εξακολουθεί να υπάρχει υπέρ του κάθε μέρους, η άσκηση της όμως μπορεί να είναι επαχθέστερη για τον κύριο του δουλεύοντος (Α.Π. 817/1993, Δ/νη 1995, 153)[2].

Αγγελική Λιγοψυχάκη, ασκ. δικηγόρος

Email: [email protected]

[1] Βλ. την υπ’ αριθμόν 383/2019 απόφαση του Αρείου Πάγου, δημοσιευμένη σε ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ

[2] Βλ. την υπ’ αριθμόν 79/1998 απόφαση του Πρωτοδικείου Αμφίσσης, δημοσιευμένη σε ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ