Σύμφωνα με το άρθρο 35 Ν. 4786/2021 η οποία ισχύει ως ερμηνευτική διάταξη του άρθρου 1912 του ΑΚ, ορίζεται ότι «κατά την αληθινή έννοια του άρθρ. 1912 Α.Κ. ο κληρονόμος που ενηλικιώνεται δικαιούται της ετήσιας προθεσμίας του άρθρ. 1912 ΑΚ να αποποιηθεί την κληρονομιά».
Για την ανωτέρω διάταξη λεκτέα τα εξής: κατά το άρθρο 77 παρ. 1 του Συντάγματος: «Η αυθεντική ερμηνεία των νόμων ανήκει στη νομοθετική λειτουργία». Το παρεχόμενο αυτό δικαίωμα στη νομοθετική εξουσία προς έκδοση ερμηνευτικών νόμων παρέχεται, μόνον όταν ο ερμηνευόμενος νόμος είναι ασαφής και λόγω της ασάφειάς του προέκυψαν ή μπορούσαν να προκύψουν διαφωνίες στη νομική επιστήμη ή στα δικαστήρια, για την αληθινή έννοιά του. Την συνδρομή της προϋποθέσεως ότι υπάρχει ανάγκη ερμηνείας διατάξεως νόμου, οπότε η ισχύς του ερμηνευτικού νόμου ανατρέχει στο χρονικό σημείο έναρξης της ισχύος του ερμηνευόμενου νόμου, έχουν δικαίωμα να ελέγχουν τα δικαστήρια (Ολ.ΑΠ 389/1978, 186/1980, 10/1990 565/1968, ΑΠ 486/1998 ΕλλΔνη 1998.1594 βλ και ΑΠ 414/1959, ΝοΒ 1959, 368 καθόσον στο σύνταγμα του 1952 υπήρχε όμοια διάταξη στο άρθρο 26). Εφόσον διαπιστώνεται ότι δεν συντρέχουν διαφωνίες στην ερμηνεία του νόμου, οι οποίες κλονίζουν την ασφάλεια δικαίου, πρόκειται για ψευδοερμηνευτικό νόμο, που εισάγει νέα αυτοτελή ρύθμιση, δεν έχει την αναδρομική ισχύ αλλά ισχύει μόνον από τη δημοσίευσή του, ως ορίζεται με την παρ. 2 του αυτού άρθρου 77 του Συντάγματος, ήτοι ότι «Νόμος που δεν είναι πράγματι ερμηνευτικός ισχύει μόνο από τη δημοσίευσή του» Ολ.Α.Π. 22/1977). Έτσι ο έλεγχος της συνδρομής των συνταγματικών προϋποθέσεων εξασφαλίζεται από τη δικαστική κρίση.
Περαιτέρω με το άρθρο 1912 του ΑΚ ορίζεται ότι «Σε περίπτωση προσώπων ανίκανων ή με περιορισμένη ικανότητα για δικαιοπραξία, για τα οποία η αποδοχή της κληρονομιάς γίνεται κατά το νόμο με το ευεργέτημα της απογραφής, έκπτωση από το ευεργέτημα επειδή δεν συντάχθηκε απογραφή επέρχεται αν μέσα σε ένα χρόνο, αφότου τα πρόσωπα έγιναν απεριορίστως ικανά, δεν έκαναν την απογραφή.». Με το δε, άρθρο 35 του Ν. 4786/2021 (Φ.Ε.Κ. τεύχος Α` 43/23.3.2021) εισήχθη ερμηνευτική διάταξη του άρθρου 1912 του ΑΚ, σύμφωνα με την οποία «Κατά την αληθή έννοια του άρθρου 1912 του Αστικού Κώδικα (Α.Κ., π.δ. 456/1984, Α` 164), ο κληρονόμος που ενηλικιώνεται δικαιούται εντός της ετήσιας προθεσμίας του άρθρου 1912 ΑΚ να αποποιηθεί την κληρονομιά» και στην αιτιολογική έκθεση του εν λόγω νόμου εκτίθεται ότι «Με την προτεινόμενη ερμηνευτική ρύθμιση (βάσει του άρθρου 77 του Συντάγματος), αποσαφηνίζεται, προς άρση πάσης τυχόν αμφιβολίας, ότι, εφόσον ο κληρονόμος που ενηλικιώνεται δεν εκπίπτει από το ευεργέτημα της απογραφής μέχρι τη συμπλήρωση ενός (1) έτους αφότου ενηλικιώθηκε, δικαιούται, εντός της ετήσιας αυτής προθεσμίας του άρθρου 1912 ΑΚ, να αποποιηθεί την κληρονομιά».
Από την έρευνα της νομολογίας και της νομικής θεωρίας (Μ.Μαργαρίτη και Α. Μαργαρίτη , Επίτομη Ερμηνεία ΑΚ και ΕισΝΑΚ σχόλια υπ’ άρθρο 1912, Παπαντωνίου Κληρονομικό Δίκαιο, Απ.Γεωργιάδης Κληρονομικό Δίκαιο, Βαθρακοκοίλης Ανάλυση -Ερμηνεία Αστικού Κώδικα σχόλια υπ’ άρθρο 1912 , Τούσης Κληρονομικό Δίκαιο , Μπαλής Κληρονομικό Δίκαιο, Γεωργιάδης Σταθόπουλος Κατ’ άρθρο Ερμηνεία ΑΚ σχόλια υπ` άρθρο 1912) προκύπτει ότι δεν υφίστανται διαφωνίες για την αληθή έννοια της εν λόγω διατάξεως του ΑΚ από δε, την απλή γραμματική προσέγγιση προκύπτει ότι η διάταξη είναι σαφέστατη. Συνεπώς, η διάταξη του άρθρ. 1912 ΑΚ είναι σαφής και δεν έχει ανάγκη ερμηνείας.
Η διάταξη αυτή είναι ενταγμένη στο 12° κεφάλαιο του κληρονομικού δικαίου του Α.Κ. με τίτλο «κληρονόμος με απογραφή» περιλαμβάνει δε, τα άρθρ. 1901-1912 Α.Κ. με τα οποία ρυθμίζονται μόνο θέματα κληρονομιάς με απογραφή και όχι θέματα που έχουν σχέση με την αποποίηση της κληρονομιάς. Ως εκ τούτου, από τη συγκεκριμένη αυτή διάταξη του άρθρ. 1912 Α.Κ. δεν προκύπτει ότι τίθεται κάποιο θέμα ερμηνείας ως προς το θέμα της αποδοχής της κληρονομιάς από ανήλικο, ώστε να υπάρχει κάποια ασάφεια που να απαιτεί κάποιου είδους ερμηνεία. Εξάλλου από την ερμηνεία του νόμου στην οποία προέβη το ΣτΕ (371/2014 ΔιΔικ 2015.283) ακολουθώντας παλαιότερη νομολογία του ιδίου δικαστηρίου -και την οποία επικαλείται ως λόγο για την ερμηνευτική ρύθμιση του άρθρ. 35 του ν. 4786/2021 η έκθεση επιστημονικής υπηρεσίας της Βουλής- δεν μπορεί να προκύψει ασάφεια του νόμου που να δικαιολογεί ερμηνευτική παρέμβαση του νομοθέτη και δη στη διάταξη του άσχετου άρθρ. 1912 ΑΚ. Επίσης οι σχετικές με την αποποίηση της κληρονομιάς διατάξεις των αρθρ. 1847 επ. ΑΚ είναι ομοίως σαφείς και δε χρήζουν νομοθετικής ερμηνείας.
Είναι επομένως, προφανές ότι ο ερμηνευτικός νόμος που εισάγεται με το άρθρο 35 του Ν. 4786/2021, αποτελεί χαρακτηριστική περίπτωση ψευδοερμηνευτικής διατάξεως, καθόσον δεν συντρέχει διαφωνία στην νομολογία ή στη νομική θεωρία ούτε υπάρχει ασάφεια της ερμηνευομένης διατάξεως του άρθρου 1912 του ΑΚ και ως τέτοια θα πρέπει να ισχύει μόνον από της νομοθετήσεώς της και εντεύθεν, ήτοι από 23-3-2021 (Μελέτη του Ιωάννη Ν. Κατρά, Δικηγόρου, δημοσιευμένη στη Δ/ΝΗ 2021, 334).
Έτσι από 23-3-2021 (έναρξη ισχύος του Ν 4786/2021) οι αιτήσεις για χορήγηση άδειας προς αποποίηση που υποβάλλονται από τους νομίμους εκπροσώπους ανικάνου προς δικαιοπραξία, όπως είναι και οι γονείς ανηλίκου κληρονόμου, εμπροθέσμως υποβάλλονται καθ’ όλη την διάρκεια της ανικανότητος και της ανηλικότητος και έτσι αποκλείεται η απόρριψή τους για τον λόγο ότι παρήλθε το τετράμηνο προς αποποίηση. Τέλος από 23-3-2021, ο ανίκανος για δικαιοπραξία από της παύσεως της ανικανότητος και ο ανήλικος κληρονόμος από της ενηλικιώσεώς του και για ένα έτος μετά από αυτήν, δύναται να αποποιείται την κληρονομιά με αίτησή του προς το αρμόδιο δικαστήριο. Υπαγόμενες στην νέα ρύθμιση περιπτώσεις, συνιστούν: 1) όταν ο κληρονομούμενος απεβίωσε από 23-3-2021 και εντεύθεν και 2) όταν η προθεσμία αποποιήσεως κατά το προηγούμενο νομικό καθεστώς δεν έληξε έως 23-3-2021 (872/2021 ΕΙΡ ΚΑΒ-ΠΑΓΓ-ΘΑΣΟΥ (ΟΛΟΜ), 108/2022 ΕΙΡ ΛΑΡ, 29/2023 ΕΙΡ ΛΑΜ, δημοσιευμένες σε ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ).
Αγγελική Λιγοψυχάκη, ασκ. δικηγόρος
Email: [email protected]