Κατά το άρθρο 1512 ΑΚ, καθιερώνεται υποχρέωση συνεργασίας και σύμπραξης των γονέων σε όλες τις αποφάσεις και ενέργειες υλικές και νομικές που εμπίπτουν στις τρείς πτυχές της γονικής μέριμνας (επιμέλεια, διοίκηση περιουσίας, εκπροσώπηση τέκνου). Περαιτέρω σύμφωνα με το άρθρο 1513 ΑΚ το οποίο εφαρμόζεται στις περιπτώσεις διαζυγίου ή ακύρωσης γάμου ή συμφώνου συμβίωσης, ή διακοπής της συμβίωσης οι δύο γονείς εξακολουθούν να ασκούν από κοινού και εξίσου τη γονική μέριμνα. Η διάταξη αυτή εισάγει τη συνεπιμέλεια ως νόμιμο σύστημα άσκησης της γονικής μέριμνας μετά το χωρισμό. Με τη διάταξη αυτή ορίζεται ρητά η βούληση του νομοθέτη η οποία διαπνέει όλο το νόμο, η εδραίωση της συνείδησης της υποχρέωσης των γονέων για συνεργασία μετά το χωρισμό τους σε όλα τα ζητήματα που αφορούν την επιμέλεια του τέκνου και για την ανάληψη της ευθύνης τους για την συναινετική από κοινού και εξίσου άσκησή της προς το συμφέρον του τέκνου. Δηλαδή η ενάσκηση από κοινού και εξίσου της γονικής μέριμνας αποτελεί πλέον τον κανόνα ex lege και κάθε διαφορετική ρύθμιση την παρέκκλιση. Ορίζεται επίσης -προκειμένου να καταστεί δυνατή η εφαρμογή της συνεπιμέλειας- ότι ο γονέας με τον οποίο διαμένει το τέκνο επιχειρεί τις προβλεπόμενες από το άρθρο 1516 ΑΚ πράξεις κατόπιν προηγούμενης ενημέρωσης του άλλου γονέα, διάταξη η οποία και αυτή έχει στόχο την εξασφάλιση της συνεργασίας των γονέων, ωστόσο δύναται να οδηγήσει σε ερμηνευτικά και αποδεικτικά ζητήματα ένεκα της γενικότητάς της και της ασάφειας αναφορικά με τον τρόπο ενημέρωσης. Προϋποθέσεις εφαρμογής του άρθρου 1513 ΑΚ είναι η ύπαρξη διαζυγίου, διάστασης ή ακύρωσης γάμου ή ακύρωσης συμφώνου συμβίωσης και η ύπαρξη εν ζωή των γονέων. Αν διαφωνούν, αποφασίζει το δικαστήριο. Από το συνδυασμό των ως άνω διατάξεων με αυτή του άρθρου 1514 ΑΚ, καθίσταται σαφές α) ότι η γονική μέριμνα και συνεπώς και το κυριότερο σκέλος αυτής η επιμέλεια ασκείται από κοινού από τους ζώντες γονείς ακόμη και μετά το διαζύγιό τους ή τη διακοπή της συμβίωσης ή την ακύρωση του γάμου ή του συμφώνου συμβίωσης, β) ότι ο κανόνας αυτός, μπορεί να τροποποιηθεί μόνο με βάση τα οριζόμενα στο άρθρο 1514 ΑΚ, δηλαδή με συμφωνία των γονέων με έγγραφο βεβαίας χρονολογίας και μάλιστα χωρίς καμία παρέμβαση του δικαστηρίου, γ) ότι εάν δεν δύναται να επιτευχθεί συμφωνία ή εάν συντρέχουν οι καθοριζόμενες ρητά έτερες περιπτώσεις οι γονείς έχουν υποχρέωση να προσφύγουν σε διαμεσολάβηση με μόνη την εξαίρεση την ύπαρξη ενδοοικογενειακής βίας και δ) ως έσχατη λύση σε περίπτωση αποτυχίας των προηγουμένων σταδίων τότε και μόνον τότε μπορούν οι γονείς να απευθυνθούν στο αρμόδιο δικαστήριο σύμφωνα με το άρθρο 1514 παρ. 2 και 3 ΑΚ, ήτοι στο αρμόδιο με βάση το άρθρο 17 παρ. 2 ΚΠολΔ Μονομελές Πρωτοδικείο, το οποίο θα εκδικάσει σύμφωνα με το άρθρο 592 παρ. 3β ΚΠολΔ την υπόθεση κατά την ειδική διαδικασία των οικογενειακών διαφορών. Είναι δηλαδή σαφές ότι με βάση τις νέες διατάξεις ο ρόλος του δικαστηρίου είναι πλέον επικουρικός, με την έννοια ότι το Δικαστήριο επιλαμβάνεται κατ’ αρχήν στα πλαίσια της 1512 ΑΚ για επίλυση της διαφωνίας επί συγκεκριμένου ζητήματος στα πλαίσια της από κοινού άσκησης της γονικής μέριμνας και σε περιπτώσεις διαζυγίου ή ακύρωσης γάμου επιλαμβάνεται και αποφασίζει ως ορίζει το άρθρο 1514 παρ. 2 και 3 του ΑΚ μόνο αν δεν είναι δυνατή η από κοινού άσκηση της γονικής μέριμνας, εξαιτίας συστηματικής και επαναλαμβανόμενης διαφωνίας των γονέων, και ιδίως αν ο ένας γονέας αδιαφορεί ή δεν συμπράττει σε αυτήν ή δεν τηρεί την τυχόν υπάρχουσα συμφωνία για την άσκηση ή τον τρόπο άσκησης της γονικής μέριμνας ή αν η συμφωνία αυτή είναι αντίθετη προς το συμφέρον του τέκνου ή αν η γονική μέριμνα ασκείται αντίθετα προς το συμφέρον του τέκνου και μάλιστα μετά την προσφυγή τους σε διαμεσολάβηση με την εξαίρεση των περιπτώσεων ενδοοικογενειακής βίας. Δικονομική συνέπεια των ανωτέρω, είναι η αναγκαιότητα αναφοράς των προϋποθέσεων αυτών προκειμένου να δύναται να λάβει χώρα παρέκκλιση από τον κανόνα της εκ του νόμου κοινής επιμέλειας (δηλαδή της ύπαρξης διαφωνίας των γονέων σε περισσότερα ζητήματα, της αδυναμίας συμφωνίας έστω και για ορισμένα ζητήματα, της αδιαφορίας ενός εκ των συζύγων, της μη τήρησης σχετικής συμφωνίας ή της ύπαρξης ενδοοικογενειακής βίας κ.λπ. και της κλήσης για διαμεσολάβηση και της αποτυχίας αυτής) για το ορισμένο κατ’ αρθρ. 216 ΚΠολΔ του δικογράφου της σχετικής αγωγής, ώστε να δύναται το δικαστήριο να ελέγξει την νομική και ουσιαστική βασιμότητά της και ώστε να δύναται να επιληφθεί της υποθέσεως καθώς για παράδειγμα μόνη η ανατροπή των συνθηκών της ζωής της οικογένειας και η κατάργηση του συζυγικού οίκου δεν σημαίνει αυτόματα την αναγκαιότητα ρύθμισης της επιμέλειας των ανηλίκων διότι ανέκυψε το ζήτημα της διαμονής τους πλησίον του πατέρα ή της μητέρας και μόνο, όπως γινόταν υπό το προγενέστερο καθεστώς δεκτό (Ο. Κώστα, Ζητήματα συνεπιμέλειας με τον ν. 4800/2021 – Δικονομικά ζητήματα, Αρμ 7/2022.1065-1077). Συνεπώς, για το ορισµένο της αγωγής απαιτούνται τα ακόλουθα στοιχεία: α) θεµελίωση της συγγένειας µεταξύ των διαδίκων και του τέκνου, β) αναφορά στη διακοπή της συµβίωσης ή την έκδοση διαζυγίου και στη διαφωνία των γονέων, γ) αναφορά στα πραγµατικά περιστατικά και στους λόγους που δικαιολογούν τη ρύθµιση της γονικής µέριµνας σύµφωνα µε το συµφέρον του τέκνου κατά παρέκκλιση του κανόνα για την από κοινού και εξίσου άσκηση. Το αίτηµα της αγωγής πρέπει να είναι συγκεκριµένο και να αναφέρει τις λειτουργίες της γονικής µέριµνας που επιθυµεί ο ενάγων να αναλάβει. Εάν αφορά µέρος της γονικής µέριµνας π.χ. µόνο την επιµέλεια, το δικαστήριο δεν µπορεί να επεκτείνει τη ρύθµιση και σε άλλο πεδίο της γονικής µέριµνας π.χ. τη διοίκηση της περιουσίας, αλλιώς επιδικάζει κάτι περισσότερο από αυτό που ζητήθηκε µε την αγωγή. Τέλος, σύμφωνα με το άρθρο 613 ΚΠολΔ µε την απόφαση ανάθεσης της επιµέλειας στον ένα γονέα, διατάσσεται αυτεπαγγέλτως και η απόδοση ή παράδοση του τέκνου σε αυτόν και η απόφαση εκτελείται κατά το άρθρο 950 ΚΠολΔ. Σε περίπτωση που το αίτημα αφορά τη χρονική κατανομή της επιμέλειας με εναλλασσόμενη κατοικία, πρέπει να γίνεται ειδική αναφορά στη μη διατάραξη του τρόπου ζωής και της καθημερινότητας του τέκνου και σε όλες τις παραμέτρους της συγκεκριμένης περίπτωσης που θα εξεταστούν από το Δικαστήριο (π.χ. κοντινή απόσταση των κατοικιών των γονέων, ύπαρξη δωματίου για το παιδί στα δύο σπίτια των γονέων και εξασφάλιση της αξιοπρεπούς διαβίωσής του, ηλικία του τέκνου κατάλληλη για την εναλασσόμενη κατοικία, μη διατάραξη του σχολικού και εξωσχολικού προγράμματος, δυνατότητα συνεννόησης, συνεργασίας και διάθεση επικοινωνίας μεταξύ των γονέων, κοινές απόψεις των γονέων για την διαπαιδαγώγηση και την ανατροφή του παιδιού, διαθέσιμος χρόνος και ύπαρξη υποστηρικτικού περιβάλλοντος και για τους δύο γονείς κλπ). ΕφΑνατΚρήτης 100/2024 NOMOS
Ευγενία Φωτοπούλου, δικηγόρος